مدتی است که خبرهایی شگفت‌آور از پروژه‌ی اصلاحات در نظام عربستان در رسانه ­ها دیده می­شود، از بحث حقوق زنان تا آزادی‌های فردی و در بعد سیاست خارجی، حمایت آشکار از اسرائیل. در میان این سلسله از اصلاحات که عمدتاً با فکر و ایده‌ی شاهزاده‌ی جوان، محمد بن سلمان، در حال اجرا است، خبری در خصوص اصلاحات اساسی در کتب آموزش دینی مدارس عربستان نیز جالب‌توجه است. در این یادداشت اشاره‌ای به برخی از دلایل این تصمیم دولت عربستان خواهد شد.

 

با رصد اخبار منتشرشده در این موضوع به ارتباط این تصمیم دولت عربستان با نشستی که در یکی از کمیته‌های مجلس آمریکا در همین موضوع برگزار شده ارتباط معناداری دیده می­شود. در وب‌سایت کمیته­ی روابط خارجی مجلس آمریکا گزارشی از یک نشست در مورد وضعیت آموزش دینی در نظام آموزش‌وپرورش عربستان منتشرشده است. طبق این گزارش، جلسه‌ای در تاریخ 19 ژوئیه 2017 / 29 تیرماه 1396 با موضوع بررسی متون درسی عربستان و تأثیرات آن بر افراط‌گرایی در عربستان با حضور نمایندگانی از مرکز آزادی مذهبی موسسه هادسون،[1] بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها[2] و مرکز بین‌المللی مذهب و دموکراسی[3] در کمیته روابط خارجی مجلس آمریکا برگزار شد.[4]

 

در این جلسه اشاره شد که در حمله 11 سپتامبر حدود هشتاد درصد تروریست‌هایی که در آن شرکت داشتند تبعه عربستان بودند. متون درسی عربستان، دارای محتوای افراط‌گرایانه علیه ادیان و مذاهب دیگر ازجمله یهودیان، مسیحیان، شیعیان و صوفیان است و دانش آموزان را به کشتن آنان تشویق می‌کند. در این جلسه بر لزوم توجه بیشتر وزارت امور خارجه آمریکا به این مسئله به‌عنوان مسئله‌ای امنیتی، تأکید شد و پیشنهاد شده که تا زمانی که عربستان اقدام به حذف محتوای افراط‌گرایانه از متون درسی نکرده، با توقف قراردادهای دفاعی میان آمریکا و عربستان و همچنین محدود کردن اعطای ویزا به مقام‌های سعودی فشار بر آنان افزایش یابد.[5]

 

پس از حدود ده ماه از برگزاری نشست فوق، دولت عربستان در واکنش به آن جلسه، یک تصمیم جدی در این موضوع گرفت و در روز دوم فروردین 1397 شاهد کودتا و به‌زعم برخی خبرگزاری‌ها زلزله‌ای در برنامه آموزشی عربستان بود.[6] طبق تصمیم دولت عربستان ظرف 10 روز، 35 میلیون کتاب آموزش دینی جدید در مدارس عربستان توزیع شد و اجرای این طرح بر عهده‌ی وزارت آموزش عربستان سعودی با همکاری ارتش و گارد ملی در مدارس این کشور انجام شد و کتاب‌های قدیم درس «پرورش دینی» را از سطح کشور جمع‌آوری نمود. کتاب‌های جدید برعکس روال هشتاد سال گذشته این کشور، دیدگاه‌های اسلامی مسامحه آمیز را با استناد به قرآن کریم جایگزین می‌کند. طبق برنامه جدید آموزش دینی در مدارس، دین اسلام، دین محبت، تسامح و صلح معرفی می‌شود و به آن دسته از آیات قرانی که از آنها خشونت و قتل برداشت می‌شود اشاره نخواهد شد.

 

به نظر می‌رسد این اقدام بن سلمان و همچنین اقدامات اصلاحات اجتماعی دیگر نظیر بحث حقوق زنان و اعطای آزادی‌های فردی از نوع غربی آن، به‌نوعی اعلام جنگ علیه نظام دینی این کشور و آموزه‌های وهابیت باشد و باید منتظر این باشیم که آیا نظام دینی وهابی عربستان واکنشی در قبال این اصلاحات از خود نشان می‌دهد یا خیر؟ گرچه با توجه به دو نکته بعید است، مخالفت جدی با این اصلاحات را شاهد باشیم.

 

نکته‌ی اول حس قلدرمآبانه‌ی ولیعهد جوان است که چهره غیر منعطف خود را در همان اوایل ولیعهدی خود با بازداشت بسیاری از شاهزادگان و مقامات سعودی انجام داد.

 

نکته دوم بحث دنیاطلبی و رفاه‌طلبی است که علمای وهابی عربستانی سخت گرفتار آن شده‌اند و این رفاه و آسایش را بعید است فدای اصلاحات این جوان نو به قدرت رسیده کنند.

 

پی نوشت:

 

[1] - Center for Religious Freedom - Hudson Institute

 

[2] - Foundation for Defense of Democracies

 

[3] - International Center for Religion and Diplomacy

 

[4] - متن کامل این جلسه را از این لینک در وب‌سایت کمیته امور خارجی مجلس آمریکا دریافت کنید:

 

http://docs.house.gov/meetings/FA/FA18/20170719/106289/HHRG-115-FA18-Transcript-20170719.pdf

 

[5] - Saudi Arabia’s Troubling Educational Curriculum 07.19.2017

 

www.foreignaffairs.house.gov/hearing/subcommittee-hearing-saudi-arabias-troubling-educational-curriculum/ (accessed 2018/04/09)

 

[6] - الدیار: زلزال فی برامج التربیة السعودیة واکبر صدمة لدى جیش المطاوع الدینی March 22, 2018 / 2 فروردین 1397 (دسترسی 20/1/1397)

 

www.addiyar.com/article/1509776-زلزال-فی-برامج-التربیة-السعودیة-واکبر-صدمة-لدى-جیش-المطاوع-الدینی

 

پژوهشکده بین المللی امام رضا علیه السلام