با نزدیک شدن به تاریخ 12 می ( 22 اردیبهشت ) یعنی تاریخ مطرح شده از سوی دونالد ترامپ برای ماندن یا خارج شدن از برجام، صداها برای افزایش تحریم ها علیه ایران توسط گروه های افراطی در آمریکا و دولت این کشور نیز بالا گرفته است. به طور خاص آمریکایی ها به دنبال بازگشت نظام تحریم با استفاده از روش های جدید هستند. در این بین تلاش آمریکایی ها بر این است که بازگشت تحریم ها با بهانه «هسته ای» صورت نگیرد و به بهانه های دیگر از جمله «نقش منفی ایران در منطقه» یا «فعالیت های موشکی تهران» صورت گیرد. بنابراین استراتژی تحریم گسترده آمریکا علیه ایران که با دو ابزار وحشت آفرینی و اقتصاد هراسی صورت می گیرد، تنها گزینه روی میز آمریکا علیه ایران است. در همین خصوص است که تلاش کشور بایستی به سمت تحکیم بنیانهای اقتصاد مقاومتی و داخلی پیش رود و وابستگی به نظام ارز دلار به حداقل ممکن برسد.

 

چرا آمریکا به دنبال تحریم گسترده تر علیه ایران است؟

 

در دوره ریاست جمهوری ترامپ، یک مسئله بیشترین تاثیر را برای تیم امنیتی ترامپ داشته است و آن این بوده که «جمهوری اسلامی را بایستی از درون و با ایجاد بحران های اقتصادی دچار فروپاشی کنیم.» به نظر می رسد که طرح ترامپ برای تحریم ایران عناصر و مولفه های زیادی دارد، از جمله اینکه این طرح شامل تحریم بانک مرکزی و فشارها برای ایجاد تحریم های ثانویه جدید می شود. اخیرا مارک دووبوویتز مدیر «بنیاد دفاع از دموکراسی ها»، و ریچارد گلدبرگ کارشناس ارشد «بنیاد دفاع از دموکراسی ها» در یادداشتی در وال استریت ژورنال نوشته اند «اگر اروپا و آمریکا نتوانند تا دوازدهم ماه می (22 اردیبهشت) بر سر اصلاح توافق هسته ای ایران به اتفاق نظر برسند، ترامپ باید بانک مرکزی ایران را نه در چارچوب برجام بلکه به خاطر رفتار تهران در سوریه تحریم کند.»

 

آیا آمریکایی ها به دنبال گزینه نظامی علیه ایران هستند؟

 

برای پی بردن به این موضوع که آیا تحریم مهمترین گزینه ترامپ علیه ایران است بایستی به ارزیابی گزینه نظامی ادعایی این کشور علیه ایران بپردازیم. برای بسیاری این سوال مطرح شده است که آیا آمریکا وارد جنگ نظامی با ایران خواهد شد؟ آیا در صورت لغو برجام باید منتظر گزینه های نظامی آمریکا بود؟ آیا آمریکا نقاط خاصی را هدف قرار خواهد داد؟ و ... این سوالات و بسیاری از سوالات دیگر، قبل از لغو برجام ذهن بسیاری را به خود درگیر کرده است. ضروری است که ابتدا به این سوالات پاسخ داده شود، سپس بحث اصلی یعنی تحریم اقتصادی بررسی شود.

 

برای شروع یک مناقشه نظامی جدید ابتدا بایستی به مقدورات و محذورات یک کشور اشاره کرد. آیا آمریکا «آمادگی» و «توان» حمله به ایران را دارد؟ شاخص های اقتصادی آمریکا نشان دهنده این است که این کشور با مسائل و مشکلات اقتصادی همچون بیکاری، رشد بدهی ها و افزایش میزان تعهدات بین المللی مالی مواجه است. اگرچه دونالد ترامپ تلاش کرده است تا رویکرد آمریکا را از توجه به سمت مسائل بین المللی به سمت مسائل داخلی سوق دهد و در این راستا با ایده «اول آمریکا» به دنبال از بین بردن مشکلات اقتصادی داخلی است، اما با این حال او نیز نتوانسته آمریکا را از مشکلات اقتصادی رهایی بخشد. «مشکلات اقتصادی» و «عدم توجه بین المللی به سمت توسل به گزینه های نظامی» سبب شد تا علی رغم سرو صداهای فراوان آمریکایی ها علیه سوریه، این کشور تنها 103 موشک به سمت دمشق پرتاب کند، آن هم موشکهایی که هزینه آن ها از جیب عربستان پرداخت شده بود. آمریکایی ها به خوبی می دانند که ایران، سوریه، یمن، عراق، افغانستان و ... نیست، ایران نه تنها پتانسیل از بین بردن منافع آمریکا در منطقه، که در سراسر جهان را دارد. بنابراین آمریکایی ها از آمادگی و توان توسل به زور نظامی علیه ایران، برخوردار نیستند و سخنان افرادی همچون جان بولتون مبنی بر اینکه «ایران را بمباران کنیم»، صرفا تلاش برای ایجاد واهمه و ترس در فضای بین المللی و در قالب استراتژی کلان وحشت آفرینی علیه ایران است.

 

جنگ اقتصادی؛ گزینه روی میز آمریکایی ها

 

نزدیک به دو سال پیش و در زمان ریاست جمهوری باراک اوباما بود که رهبرمعظم انقلاب در خصوص جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران، مسائل مهم و اساسی مطرح کردند. رهبر انقلاب در آن زمان بارها هشدار دادند که آمریکایی ها به سمت گزینه نظامی حرکت نخواهند کرد، چرا که توان این کار را ندارند و در صورت اقدام به چنین خطایی، واکنش ایران بازگشت ناپذیر است. در همان زمان اشاره داشتند که در صورت وقوع چنین خطایی توسط آمریکا، ضربه اول آمریکا، قطعا ضربه آخر نخواهد بود.

 

دو تاکتیک استراتژی جنگ اقتصادی آمریکا: بحران سازی اقتصادی و اقتصادهراسی

 

اما در خصوص استراتژی آمریکا نسبت به ایران، بایستی به سیاست های تجربی که آمریکایی ها در طی سال های اخیر نسبت به ایران دنبال کرده اند، اشاره کرد. از زمانی که باراک اوباما بعد از توافق هسته ای ایران، برخی از اعضای کابینه خود را مامور کرد تا به سراغ کشورها و شرکت های اروپایی بروند و آن ها را نسبت به این موضوع که «درخصوص ایران چیزی تغییر نکرده است» هوشیار کنند، استراتژی آمریکا نسبت به ایران ایجاد فضای وحشت و تلاش برای ایجاد فضای مذاکره مجدد پیرامون مسائل غیرهسته ای بوده است. چه در دوره اوباما و چه در دوره دونالد ترامپ این استراتژی به روش های مختلف پی گیری می شده است و آمریکایی ها در تلاش بوده اند تا این استراتژی را به تاکتیک و عمل در حوزه جنگ اقتصادی تبدیل کنند.

 

نخست؛ بحران سازی داخلی

 

 تلاش آمریکا برای ایجاد ناآرامی های اقتصادی در ایران، مداخله در مسائلی شبیه به ارز و ... نشان می دهد که آمریکایی ها به دنبال ایجاد ناآرامی و نارضایتی در ایران به واسطه جنگ اقتصادی بین المللی خود علیه تهران بوده است. در این چارچوب امریکایی ها تلاش می کنند ابتدا با ایجاد تحریم های بین المللی علیه ایران، به مردم ایران اینگونه وانمود کنند که «تحریم ها نتیجه سوء رفتار منطقه ای و موشکی ایران است، و در صورتی که جمهوری اسلامی به سمت مذاکره در این مسائل پیش برود، آمریکا حاضر است گشایش هایی در مسائل اقتصادی ایجاد کند.» بنابراین استفاده از این گزینه به همراه تلاش برای ایجاد محدودیت های اقتصادی سبب شده است تا آمریکایی ها شدیدا بر روی «ناامنی اقتصادی ایران» برنامه ریزی کنند. ایجاد تلاطم در بازارهای ارز و طلا، آشفتگی در وضعیت اقتصاد، القا این مفهوم که جمهوری اسلامی در حال فروپاشی است که این ایده را با تزریق حس ناامیدی در مردم دنبال می کنند و ... جزو تاکتیک های عملیاتی آمریکا در این استراتژی کلان محسوب می شود.

 

دوم؛ اقتصاد هراسی

 

تاکتیک دیگر آمریکا این است که به دنبال این هستند تا شرکت های بین المللی اقتصادی و بانک ها را نسبت به اقتصاد ایران، هراسان کنند تا در پی این هراسان کردن، ایران را وادار به امتیاز دادن در مسائل منطقه ای کنند. پایه اساسی این تلاش آمریکا برای ایجاد وحشت در شرکت های بین المللی و بانکهای اقتصادی به منظور اجتناب از ورود به اقتصاد ایران است. آمریکایی ها با بیان اینکه «برجام ملغی خواهد شد» به واقع در حال ترساندن شرکت های بین المللی از ورود به اقتصاد ایران هستند.

 

توصیه:

 

راه حل اقتصاد ایران، همدلی پیرامون حل کردن مشکلات اقتصادی کشور توسط خود است. هیچ مشکلی وجود ندارد که در خود کشور قابل حل نباشد. حل مشکلات اقتصادی بایستی با تمرکز بر مولفه های تعیین کننده، حیاتی و ضروری اقتصاد ملی و مقاومتی صورت گیرد. گزینه جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران، اولین گزینه آنها نسبت به ایران نیست، اما به دلیل کارکردی که دارد، مهمترین گزینه آن ها در مواجهه با ایران است. دولت آمریکا برای عملی کردن این گزینه تلاش های بسیاری را ترتیب داده است، راه حل خنثی سازی این جنگ همدلی پیرامون اقتصاد است.