یک آینده پژوه در گفت وگو با خبرگزاری دانا بررسی کرد؛

یک آینده پژوه با اشاره به افق اقتصادی ایران در آینده گفت: غرب به این مساله آگاه است که استعداد اقتصادی جمهوری اسلامی ایران حداقل چیزی بیش از دو برابر امروز است. یعنی اگر ما بپذیریم اگر اقتصاد ایران امروز یک اقتصاد 1 تریلیون دلاری است، به خاطر قابلیت های سرزمینی و قابلیت های اکواستراتژیکی این اقتصاد می تواند یک اقتصاد حداقل 2 تریلیون دلاری باشد.

بعد از توافق اولیه هسته ای ایران با 6 قدرت جهانی، اکثر کارشناسان اذعان کردند که این یک توافق بزرگ است که می تواند تاثیرات بزرگی بر اقتصاد و دیپلماسی ایران بگذارد و برخی بر این باورند که نه تنها در کوتاه مدت اثرات اقتصادی و سیاسی این توافق را در ایران مشاهده خواهیم کرد، بلکه در بلند می تواند، توافق هسته ای ایران و غرب سیمای خاورمیانه و معادلات اقتصادی دنیا را هم دیگرگون خواهد کرد. در گفت وگویی که با دکتر ساسان شاه ویسی، تحلیلگر ارشد اقتصادی و آینده پژوه داشتیم، این مساله را مطرح کردیم که توافق هسته ای چه تاثیری بر چیدمان سیاسی و اقتصادی خاورمیانه خواهد گذاشت. بخش دوم و پایانی این گفت وگو که رویکردص اقتصادی دارد، از نظرتان می گذرد:

ساسان شاه ویسی در گفت وگو با گروه راهبرد خبرگزاری دانا با اشاره به تاثیر توافق هسته ای ایران و 1+5 و تاثیر آن بر سیمای اقتصادی جهان و خاورمیانه گفت: ما الان کتابی را با عنوان «واکاوی رویکردهای ایران و غرب با اولویت اتحادیه اروپا» آماده انتشار کرده ایم و در آن کتاب به مساله سیمای اقتصادی جهان و اروپا بیشتر پرداخته شده است. تغییر و تحولات هزاره سوم نشان دهنده این است که منابع به شدت کاهش پیدا کرده و نیاز به مصارف بیشتر هم به شدت افزایش یافته است. افزایش نرخ رشد جمعیت جهانی و هم افزایش نرخ فناوری های علمی و اطلاعاتی، بهره برداری از منابع را بیشتر کرده است. همین که بعضی از کشورها برخی از کشورها را به عنوان نوپدیدهای اقتصادی، علمی و فناوری مطرح می شوند، آنها هم یک بار جدیدی را به وجود آورده اند و نهایتا آنهایی که کشورهای لیدر و پیشرو بودند، امروز بخشی از منافع یا منابع و یا بهره برداری خودشان را از مکانیزم های اقتصاد بین الملل به سرعت از دست می دهند.

جنگ آینده؛ جنگ آب

این آینده پژوه با بیان اینکه تحولات جدید اقتصادی زیاد هستند، گفت: اتفاقاتی هم در این زمینه رخ داده است. مثلا جی 7 تبدیل به جب 8 و بعد هم جی 20 تغییر یافت. حتی وقتی نگاه می کنیم می بینیم ساختارهای منطقه ای ظرفیت های زیادی به خصوص اقتصاد را به شکل دیگری تعریف می کند و استراتژی ها تا 2050 (استراتژی های ملی و فراملی) به شدت در حال تغییر است. اینکه آستانه هدف تخاصم های امنیتی نیست و امروز آن تخاصمی که بر سر آب قابل شرب و جایگزین های انرژی (مثل انرژی های پاک و هسته ای نسبت به انرژی های فسیلی) رویکردهای جدیدی را برای کشورهای مختلف به وجود آورده است.

ایران؛ اقتصادی 2 تریلیون دلاری

این استاد پژوهشکده مطالعات راهبردی در ادامه با ذکر دلایل نزدیکی غرب به ایران، خاطر نشان کرد: به نظر می رسد اتفاقات جدیدی که می توانیم تعریف کنیم، اولا غرب به این مساله آگاه است که استعداد اقتصادی جمهوری اسلامی ایران حداقل چیزی بیش از دو برابر امروز است. یعنی اگر ما بپذیریم اگر اقتصاد ایران امروز یک اقتصاد یک تریلیون دلاری است، به راحتی و به خاطر قابلیت های سرزمینی و به خاطر موقعیت ژئوپلتیکی و قابلیت های اکواستراتژیکی این اقتصاد می تواند یک اقتصاد حداقل 2 تریلیون دلاری باشد.

شاه ویسی ادامه داد: اندازه گیری های اقتصاد جهانی در طی تقریبا بین 7 تا 10 سال گذشته، یک رویکرد منفی را از خود نشان داده است. این رویکردهای منفی به این دلایل خود را نشان داده اند:

1. به خاطر چالشی که در منابع و مصارف است.

2. به خاطر گردش و بازدهی تولید سود و سرمایه در کشورهای مختلف.

3. همه مهمتر کاهش نرخ بازدهی سودآوری از محل سرمایه گذاری های جریان سرمایه گذار اصلی اقتصاد جهان مثل ایالات متحده آمریکا، اتحادیه اروپا و بعد هم اقتصاد زرد (یا همان اقتصاد چین)

ایران هاب اقتصادی خاورمیانه

وی در ادامه با ذکر مزیت های اقتصادی ایران ابراز داشت: اینها دنبال معیارها و مناطقی می گردند که بتوانند استعداد اقتصادی خودشان را بروز بدهند و بتوانند گردش سرمایه را بهتر کنند. اتفاقتی هم که طی 7 سال گذشته رخ داده بیش از 30 درصد از اندازه بازدهی سود را نسبت به سرمایه دچار کاهش کرده است. اقتصادهایی که این ظرفیت را دارند تا سرمایه را جذب کنند و به عنوان موتور محرک در منطقه و فرامنطقه مناسب عمل کنند و استعداد اقتصادی را به بازار جهانی برگردانند، یکی از برجسته ترین آنها استعداد اقتصادی ایران در هاب خاورمیانه است.

مزیت های اقتصادی کلان ایران در منطقه

این آینده پژوه در ادامه خاطر نشان کرد: ایران همه به جهت اینکه می تواند به عنوان انباز انرژی در منطقه خلیج فارس ظرفیت های اثرگذاری داشته باشد و هم به عنوان جایگزینی آن از انرژی گاز این نقش برجسته را دارد. مثلا گاز ایران می تواند ظرفیت انرژی را برای 200 سال آینده تعریف کند و از طرفی دیگر نقش برجسته اقتصادی ایران با ظرفیت های انرژی هسته ای هم قابل مشاهده است و در کنار اینها ایران استعداد انسانی و توسعه منابع انسانی در اختیار ایران است و از همه اینها مهمتر بازار مصرفی ایران است. بازار مصرفی ایران اگر در اختیار و یا به عبارت بهتر در تعامل سازنده با اقتصاد فرامنطقه مثل ایالات متحده آمریکا و اروپا قرار بگیرد در یک همگرایی اثرگذار می توانداقتصاد مصرفی 400 میلیون نفر را در حوزه اکر به عنوان یک پایگاه اثرگذار اقتصادی به وجود بیاورد.

ثبات اقتصادی در دنیا در گروه ثبات خاورمیانه

شاه ویسی با بیان اینکه ثبات خاورمیانه، ثبات اقتصادی دنیا را می تواند رقم بزند، گفت: همه اینها نشان دهنده این است که اگر ثبات در روابط اقتصادی و سیاسی با جمهوری اسلامی ایران بتواند اثرگذاری خودش را در روابط خود را با قدرت های اقتصادی به وجود بیاورد، هم صحنه را برای رقابت پذیری و هم قابلیت بخشی برای اقتصاد ملی و هم صحنه را برای افزایش سهم اقتصاد ایران از اقتصاد بین الملل می تواند به وجود بیاورد. همگی اینها نشان دهنده این است که اگر قدرت های بزرگ راضی به ثبات در منطقه جمهوری اسلامی شوند، (در وهله اول ثبات در منطقه و در وهله دوم یک بحث اثرگذار منطقی و برد- برد را بتواند تعریف کنند) و از این منظر می توانند اقتصادهای خودشان را در این وانفسای بحران مالی و اقتصادی به خصوص برای اروپا به وجود بیاورند.

وی با بیان اینکه بی ثباتی مهمترین عامل برای از دست دادن نقش های اقتصادی و نقش های باثبات سیاسی است؛ ادامه داد: امروز بی ثباتی ای که در منطقه خاورمیانه که به خاطر خالی شدن نقش سردمداران و حاکمان از یک طرف و از طرفی دیگر نگاهی که جوانان در خاورمیانه برای برون رفت از دوره های حاکمیتی دارند (مثلا از تونس و لیبی شروع شد و معتقدیم که تا بحرین هم متوقف نمی شود و حتی سرزمین حجاز و عربستان را هم در درگیری هایی که شاهزاده ها باهم دارند، می تواند دچار یک چالش و یا یک تحول و انقلاب جدید در منطقه کند) با وجود اینها به نظر می رسد که یک ظرفیت جدیدی لازم است که ثبات را در منطقه به وجود بیاورد.

ثبات و بیداری اسلامی

شاه ویسی در ادامه با اشاره به بیداری اسلامی رخ داده در خاورمیانه و شمال آفریقا اذعان داشت: بی ثباتی ای که غربی ها از آن به عنوان بهار عربی یاد می کنند، استنتاج می کنند که این منطقه به سرعت به سمت دموکراسی خواهی حرکت می کند و جوانانی که از طریق فیسبوک و توییتر و سایر شبکه های اجتماعی پیروی کردند، این تاثیرگذاری را داشتند. از طرفی ما اعتقاد داریم انقلاب اسلامی ایران با به وجود آوردن یک نواندیشی انقلابی، توانست دستاوردهای خودش را در منطقه باز کند و لذا مشاهده می کنیم، عموم تغییرات و تحولات ناشی از تفکرات اعتقادی و مذهبی است. جمع این دو اگر که به یک ظرفیت اثرگذار منطقه ای شود، به نظر می رسد که می تواند در ورای خود یک قابلیت باثبات را به وجود بیاورد و اگر قابلیت با ثبات را به وجود بیاورد یک شرایط برد- برد را هم تعریف می کند.

تحول در نهاد فرد و خانواده؛ بنیان تحولات اجتماعی بزرگ

شاه ویسی در ادامه با بیان اینکه اگر قرار باشد ثبات خاورمیانه دستکاری شود، نمی تواند پاسخگوی نیازهای جامعه جهانی شود؛ افزود: یکی از نظریه پردازهای غربی در جریان جنبش وال استریت گفت که «امروز روزی است دموکراسی باعث مرگ دموکراسی خواهد شد» و بر این باور بود که «آنقدر دامنه آزادی های اجتماعی و فردی زیاد شده است که نهایتا دموکراسی، خود دموکراسی را متهم کرد.» اینکه شبکه های اجتماعی را برای جهت دهی با رویکردهای خاص به آزادی های فردی و اجتماعی و جریان امپراتوری مدیا را در سطح جهانی تعریف کردند، جواب معکوسی گرفتند.

وی افزود: مثلا اتفاقی مثل بیداری اسلامی نشان داد که صرفا جریان های رسانه ای اثرگذار نیستند. آنچه که به عنوان جنبش وال استریت و حرکت 99 درصدی اتفاق افتاد و در بیش از 80 کشور غربی نمود یافت، صرفا از قبال فیسبوک و توییتر رخ نداد. بلکه یک تغییر و تحولی در نهاد فرد و خانواده و جامعه شکل گرفت. صرفنظر از نحوه سرکوب اجتماعی جنبش که آن هم در جای خود قابل بحث است.

این آینده پژوه در پایان با اشاره به اینکه ثبات سیاسی، می تواند ثبات اقتصادی را هم به دنبال داشته باشد، گفت: به نظر می رسد تحرکات انقلابی هر چقدر بتواند اثرگذار باشد و حرکت خود را دامنه بدهد و به طرف ثبات برسد، اولین تاثیر این است که بازارهای اقتصادی را هم می تواند دچار ثبات کند و هرچه به طرف بی ثباتی برود، قطعا نه تنها اقتصاد را بلکه حاکمیت ها و تمدن ها و مظاهر متجدد انسانی را هم می تواند لگدکوب کند و آنها را از بین ببرد.

گفتگو از: مهدی ایمانی

۱۰ آذر ۱۳۹۲